The world is in shock because of the latest massacre in the rue Nicolas-Appert in Paris, where the editor of the satiristic magazine Charlie Hebdo has its headquarters.

People are shocked, because two followers of Al Qaida acted in an arrogant and cruel way. They thought that they had the right to condemn and kill a group of cartoonists of the journal Charlie Hebdo, who could not defend themselves. The only weapon they were carrying was their ballpoint…

Charlie Hebdo’s mission was to mock those institutions and individuals that had declared themselves to be above mockery. Among its favoured targets was religion. Charlie Hebdo has savaged the Catholic Church, been accused of anti-Semitism and relentlessly satirised Islamic extremism.

I  don´t want to defend the act of terrorism of the brothers Chérif en Saïd Kouachi.  I am convinced that they had no right to kill these people and I also think it was disgusting and an act of great cowardice to kill a wounded police officer, who laid down on the street asking for help.

Still, I also question the aggressive and provocative way in which the magazine Charlie Hebdo attacks religious institutions and persons. We may agree that there is a freedom of Speech, but does that also mean that somebody has the right to say everything that will offend people in their heart?  If somebody would say to me “son of a bitch”, I would be highly offended; and if I myself would use such an expression here in Brazil and call somebody “filho da puta”, there will be a great chance that I will end up in a fight and I easily could get killed because of that, because no one  in Brazil likes it when you mock and dishonour his mother.

For the same reason, a lot of people don´t like it when you mock with their God.  I´m no follower of Mohamed, but I can understand that  people get irritated and angry if an unbeliever  on a regular base criticizes or even mocks the God that they adore and worship. We know that the Muslims are very sensitive at that point. And I ask myself how Jews and Christians would react to that.

There is a story in the bible that tells us that the son of an Israelite woman, who was married with an Egyptian man, blasphemed the Name with a curse. They put him in custody until the will of the Lord should be made clear to them.  Then the Lord said to Moses: Take the blasphemer outside the camp. All those who heard him are to lay their hands on his head, and the entire assembly is to stone him. “If anyone curses his God, he will be held responsible; anyone who blasphemes the name of the Lord must be put to death” (Lev. 24,15).

There is also the third commandment that tells every believer “You shall not misuse the Name of the Lord your God, for the Lord will not anyone guiltless who misuses his name” (Êx. 20, 7). For the Jews this commandment is still important and they will do everything to avoid the misuse of the Name (Sjem Jahweh).  And they would be highly offended if you would misuse the Name in their presence.

Also Christians  don´t like it when somebody misuses the Name of God.  An old Catechism of the 16th century gives a commentary to the third commandment and asks: What is required in the third commandment? Answer: “We are not to blaspheme or to abuse the Name of God by cursing, perjury, or unnecessary oaths, nor to share in such horrible sins by being silent bystanders. Rather we must use the holy Name of God only with fear and reverence, so that we may rightly confess Him, call upon Him, and praise Him in all our words and works”.

And to make sure that people really understand that it is not a little thing, a sinecure, but that it really hits the hearth of the religion. They ask again: Is the blaspheming of God´s Name by swearing and cursing such a grievous sin that God is angry also with those who do not prevent and forbid it as much as they can? Answer: “Certainly, for no sin is greater and provokes God´s wrath more than the blaspheming of His Name. That´s why He commanded it to be punished with death” (Catechism of Heidelberg 1563).

Nowadays, when somebody reads these words, he will think that we are back in the Middle Ages or in the Middle East. For some people it makes no difference. Nowadays, there is no Government that will act according to the third commandment and protect the Name and sentence somebody to death.  Since the French revolution liberty of Speech and liberty of Press became basic rights in modern western society. But does that mean that everybody can mock with the Name of God?

Nowadays, there are not many Christians that will consider it as a grievous sin when somebody mocks the Name of God.  I wonder how many would try to prevent it as much as they can? Some may even justify themselves saying:  “we live in a country where there is freedom of Speech and freedom of Press, so everybody can say what he thinks.  We should be tolerant”.

But tolerance was not invented to cover all kind of provocations. Tolerance was meant to create respect for other opinions. Freedom of Speech does also mean Freedom of Religion, so I can say what I believe and confess my faith.  I may discuss my belief with others and try to convince them with words and (good) works. I don´t believe in an extreme and intolerant Islam that come with works and war to impose their faith to ‘unbelievers’.  I believe in Christ, who convinced me with His Words and Works that he is my Saviour.

He did not attack other religions or philosophies in a direct confrontation, but He did say: “I am the way and the truth and the life. No one comes to the Father except through me.”  This is an extreme declaration that indirectly provokes s all other religions. There is just one password that gives access into heaven and those who believe in Christ know it by hearth.

I´m a missionary and I´m called to spread the gospel to the ends of the earth. That brings me in confrontation with other beliefs and other philosophies. It may bring people in a crisis. Christ foresaw that , when he said: “Whoever acknowledges me before men, I will acknowledge him before my Father in heaven. But whoever disowns me before men, I will disown him before my Father in heaven. Do not suppose that I have come to bring peace to the earth. I did not come to bring peace, but a sword. For I have come to turn a man against his father, a daughter against her mother, a daughter-in-law against her mother-in-law, a man´s enemies will be the members of his own household. Anyone who loves his father or mother more than me is not worthy of me; anyone who loves his son or daughter more than me is not worthy of me; and anyone who does not take his cross and follow me is not worthy of me. Whoever finds his life will lose it, and whoever loses his life for my sake will find it. He who receives you receives me and he who receives me, receives the one who sent me”.

I´m a missionary of Christ and I defend the Name. I do my mission work,  and I hope and pray that a lot of people will use the holy Name of God with fear and reverence, so that we may rightly confess Him, call upon Him, and praise Him in all our words and works”.  I serve Christ and reject the ‘holy’ words and works of terrorists, but I also reject  the unholy words and works of cartoonists who are against all kinds of religion, including the one of Christ. Who defends freedom of Speech, should also respect the freedom of Religion.

Eu sou pai, e meus filhos estão entrando na fase da adolescência. Estou me preparando para isso então li um livro sobre o assunto, e assim descobri que essa fase é muito importante, tanto na vida dos adolescentes como também na vida dos pais. O adolescente começa a desenvolver o seu caráter e a sua própria identidade.

Por muito tempo ele fez parte de uma família, e se identificou positiva ou negativamente com os seus pais. Mas na adolescência essa situação muda. O adolescente se desenvolve de tal maneira que quer ser mais independente, quer tomar as suas próprias decisões; ele observa a vida além da família; ele ouve músicas e assiste a filmes, onde encontra outras pessoas que servem como um modelo. Temperoriamente, o adolescente pode se identificar com uma pessoa ou com alguns aspectos de uma outra pessoa. E dessa maneira o adolescente desenvolve o seu estilo particular, guardando os elementos dos seus modelos que ele achou importantes no passado ou no presente. Então, é importante que o adolescente encontre no seu contexto social modelos adequados, que o estimulam a seguir ou imitar.

É claro que na igreja o modelo mais importante é Jesus Cristo. Ele era o mestre e o modelo dos discípulos que o seguiram; Paulo exorta os membros da igreja em Corinto dizendo (1 Cor. 11,1): Sede meus imitadores, como também eu sou de Cristo”. Jesus era o modelo com quem Paulo se identificava. E ele quer que os membros se identifiquem com ele mesmo e sigam o seu exemplo. Na igreja precisamos de pessoas que sigam a Jesus Cristo de tal maneira que se tornem um exemplo para os jovens e adolescentes. Um estilo de vida autêntica, que estimule os jovens a seguir seus exemplos.

Já encontrei vários jovens, durante o meu trabalho pastoral, que sentiram falta desses modelos na igreja. Eles observavam a vida dos seus pais, mas os mesmos eram crentes no dia do domingo, quando visitavam a igreja, mas durante a semana não imitavam o estilo de vida de Jesus Cristo. Os filhos observavam isso e se tornavam rebeldes; muitas vezes – sem saber – eles criaram uma identificação negativa: escolheram modelos que viviam fora da igreja.  Isso se manifestava no estilo de se vestir, nas músicas que eles ouviam e nos amigos que eles escolhiam.  Às vezes é uma fase temporária na vida de um adolescente, mas às vezes é um caminho, que o leva mais e mais à “periferia” da igreja.

Muitas vezes (não sempre!) eu –como pastor – observei isso,  porque tais jovens confusos e rebeldes  sempre procuravam os lugares na “periferia” durante o culto; bem distante do púlpito, muitas vezes bem perto da saída, como se já estivessem prontos para sair da igreja; e na maioria das vezes eles eram os primeiros a sair; em vez de se confraternizar com os irmãos ou outros jovens na igreja, saíam logo depois do culto e ficavam com o celular no ouvido, falando com outras pessoas, seus amigos de fora da igreja; não sobre o sermão que acabaram de ouvir, mas sobre a festa que houve na noite anterior.

Já notei no meu trabalho pastoral que se um jovem não se identifica com a igreja ou não encontra irmãos que podem servir como modelos de identificação, ele ou ela se afastará cada vez mais e, no final, sairá da igreja.

Isso pode acontecer em casos individuais, como com um adolescente, mas também com um grupo de pessoas.  Hoje em dia, um fato que podemos observar com tendência é que se um líder da igreja não concorda com o pastor, sai da igreja e abre outra na esquina. Ele se reúne junto com a sua família numa pequena sala e começa a sua própria igreja de acordo com o estilo dele mesmo.

O mesmo processo pode acontecer numa igreja local, que não se identifica com as decisões da sua confederação.  A confederação pode ter um caráter conservador enquanto a igreja ou a liderança da igreja tem como modelo o estilo das igrejas pentecostais. Ela quer mudanças no culto, mas as outras igrejas da confederação não estão a favor disso. Isso pode levar a uma crise, ou até rasgar a igreja em duas partes. Tal situação parece com a de um adolescente que não concorda com os seus pais; ele se veste num estilo diferente e assim manifesta que não quer seguir (completamente) a tradição deles; os pais sentem isso e observam essas mudanças com muitas preocupações.

Li recentemente também a história de um missionário holandês que experimentou isso no seu trabalho. Ele foi um missionário reformado, enviado à Papua Nova Guiné nos anos oitenta do século anterior. Ele recebeu o mandato de plantar igrejas reformadas. E um bom missionário reformado era considerado um missionário que plantaria uma igreja no exterior, que adotaria as confissões reformadas e organizaria a vida eclesiástica de acordo com o Regimento de Dordt e faria uma cópia das Formas litúrgicas, que funcionaram na Holanda por mais de três séculos.  As igrejas reformadas na Holanda se tornaram um modelo, com quais as igrejas novas no exterior se identificavam; o missionário as ensinava a imitar o estilo de vida das igrejas holandesas.  Mas num certo momento os missionários descobriram que a tradição holandesa não funcionava como na Holanda. Os indígenas tinham dificuldades com as músicas dos Salmos.  E em certos países a organização das igrejas em uma confederação não funcionava como deveria. Então, eles começaram a pensar na importância de se adaptar à situação indígena. A missão tinha que pensar na contextualização: aplicar o evangelho no contexto dos seus ouvintes.

As igrejas holandesas, como igrejas mães, ficaram preocupadas quando ouviram sobre essas mudanças no campo missionário, e logo se perguntaram: qual seria o futuro da identidade reformada?  Outros não achavam correto falar sobre a identidade reformada, mas preferiam falar sobre a identidade cristã.

Aquele missionário, olhando para trás, achou melhor se distanciar da palavra “identificação” no trabalho missionário. As igrejas missionárias no exterior não são chamadas a se identificar com as igrejas reformadas, que estão na Holanda ou no Canadá, mas devem se identificar com o ensino de Cristo e seus apóstolos, e aplicar o evangelho  no seu contexto.

Se os habitantes de uma cidade no Nordeste do Brasil chamam a igreja reformada de “igreja canadense”, nós podemos notar por um lado que a tradição do missionário canadense foi bem transmitida, mas, por outro lado, que essa igreja é considerada estranha no seu contexto brasileiro.

Como já disse no início: sou pai e quero criar os meus filhos no caminho do Senhor. Quero ser um modelo para os meus filhos; quero que eles se identifiquem comigo, mas não quero criar um clone. Sou também professor e gosto de ensinar o ensino de Cristo aos meus alunos, mas quero também que eles se identifiquem com Cristo independente de mim. Quero que eles apliquem o evangelho na sua vida. Como Paulo, quero imitadores, mas não quero clones, nem acho que é possível criá-los, porque o nosso ensino é imperfeito e pecaminoso e a vida dos meus filhos ou dos meus alunos nunca é igual a minha.

Mas quero que os meus filhos, alunos e os membros da congregação se identifiquem com Cristo e imitem o estilo de vida dele, porque quem vive assim receberá  a coroa da glória de Jesus. Jesus mesmo falou sobre isso por meio de uma parábola do grande julgamento (Mt. 25, 31-46). No final Jesus voltará e se assentará no trono da sua glória, e separará as pessoas que estão em frente dele. Os cristãos à sua direita e os ímpios à sua esquerda. Jesus reconhecerá as pessoas que se identificavam com Ele e imitavam o seu estilo de vida. Elas ajudaram as pessoas como se fossem Jesus. Jesus mesmo diz: “EU tive fome e me destes de comer”. Mas os justos se surpreendem e perguntam: Senhor, quando foi que te vimos com fome e te demos de comer? E Jesus lhes dirá: Em verdade vos afirmo, que sempre que o fizeste a um destes meus pequeninos irmãos, a mim o fizestes!

Jesus se identificará como os seus pequeninos irmãos que estavam como fome, e com os seus grandes irmãos que deram ajuda. Ele os reconhecerá: eles têm o mesmo amor que ele tem. Eles são os verdadeiros discípulos que imitavam a vida de Jesus.

Wie herinnert zich niet dit lied waarmee Alexander Curly in 1981 de Top tien bereikte.

Hij haalde daarmee de roemruchte geschiedenis van onze Gouden Eeuw naar boven.

“Wie kent er niet de namen
Houtman Tromp en Heijn
De strijd tegen de Spanjaard
Van dat landje aan de Rijn
Wie kent er niet de platen
Van al die schepen op de ree
‘t Trotse rood wit blauwe
Over elke wereldzee”

Diezelfde Alexander Curly had enkele jaren daarvoor de top tien bereikt met zijn lied “I´ll never drink again” en daarmee had hij twee aspecten van het Nederlandse volksleven naar voren gehaald die ook in deze Blog belicht gaan worden. Het gaat over de indruk die de Nederlanders in de 16e eeuw achtergelaten hebben in Brazilie.

Het is niet aan iedereen bekend dat Nederland in de 16e eeuw een deel van Brazilie veroverd heeft op de Portugezen. Vanaf 1630 tot aan 1654 was Maurits van Nassau gouverneur van het Noordoosten van Brazilie en vanuit de stad Recife regeerde hij over een heuvelachtig gebied dat zeker vier keer zo groot was als Nederland en dat met name interessant was vanwege zijn talrijke suikerriet plantages. Het suikerriet diende om suiker te fabriceren en cachaça, de bekende braziliaanse rum.

Wanneer Gilberto Freyre terugkijkt naar die tijd, dan zegt hij dat Recife een “burgo de beberrões” (een burcht van zuiplappen) was. Hollanders van allerlei standen, van hoog tot laag, werden geregeld dronken op straat aangetroffen, wat geen goede indruk maakte op de portugese brazilianen, die achtergebleven waren in de stad. En dat was niet iets dat na verloop van enige jaren veroorzaakt werd vanwege  heimwee naar het Vaderland, maar het was iets wat direct vanaf het begin opgemerkt werd door de bevolking.

Toen de Nederlandse soldaten van de West-Indische Compagnie, na een lange  reis over de Atlantische Oceaan, en na een slopende dagmars van zes kilometer via het strand in de brandende zon, uiteindelijk Recife bereikten,  en  dat vervolgens met een verassingsaanval veroverden, hetgeen een militair succes genoemd kan worden, werd op 16 Februari de Rood-Wit-Blauwe vlag gehezen  ten teken dat de stad tot Nederlands grondgebied behoorde.

Vrijwel direct daarna werden de soldaten ontslagen van  de militaire discipline en waren vrij om te gaan plunderen. Met name de kerken moesten het ontgelden en ook de grote herenhuizen in Olinda. Goud en sieraden werden buitgemaakt, en ook de fusten met wijn die in grote hoeveelheid beschikbaar waren in de portugese woningen.  Gedurende drie dagen werden alle trauma´s van de lange zeereis en van de gevechten met de portugezen weggespoeld met grote hoeveelheden wijn, die geschonken werd in de heilige avondmaal bekers van de rooms katholieke kerken.

Zowel hollandse als ook portugese geschiedschrijvers zijn het erover eens dat als de portugezen een tegenaanval gedaan zouden hebben in de eerste dagen na die verovering dat ze dan Recife zonder slag of stoot veroverd zouden hebben, want de meerder heid van het nederlandse leger, soldaten, matrozen en officieren lag voor pampus in de goot.

En dat was niet een geïsoleerd moment na een verdiende victorie. Gedurende de gehele bezetting van 1630 tot aan 1654 is er sprake geweet van een “clash of cultures” tussen de hollanders en de portugezen. In de eerste plaats was daar het verschil in religie. De nederlanders waren in zijn meerderheid protestants en de portugezen rooms katholiek, wat zich dagelijks manifesteerde in gebruiken en gewoonten, zoals ook het gebruik van wijn.

De portugezen waren samen met de Spanjaarden, Fransen en Italianen onderdeel van de Middelandse Zee cultuur, waar de wijn dagelijks gedronken werd bij de maaltijd, maar die daarnaast toch met mate genuttigd werd.  De hollanders kwamen uit het Noorden van Europa en vormden een onderdeel van de Keltische en Germaanse cultuur, waar het bier rijk vloeide en waar dronkenschap niet als een probleem gezien werd en soms zelfs bezongen werd in helden liederen als Beowulf.

De nederlanders werden in de zestiende eeuw gezien als de beste kanshebbers op de titel  “grootste zuipschuiten van Europa”.  William Temple, die de engelse ambassadeur in Nederland was in de 16e eeuw, schreef in één van zijn brieven dat de drank niet gemist kon worden in het zware klimaat. Er was geen nederlander die niet één keer in zijn leven dronken geweest was.

Dat komt overeen met het getuigenis van een andere engelsman uit die tijd die schreef dat alleen in Saksen meer gedronken werd dan in Holland; en dat een hollandse vrouw het niet ongepast vond om haar echtgenoot te verontschuldigen met de mededeling dat hij zijn roes aan het uitslapen was.

Van de kant van de Remonstranten zijn meerdere malen beschuldigingen geuit over onmatig drankgebruik  door Synode leden, met name sommige politieke afgevaardigden zouden regelmatig dronken, zoals E. Van Mehen en D. Colonius; maar deze berichten kwamen van Bernardus Dwinglo, die bekend stond om zijn lasterpraatjes. Vandaar dat die mededelingen hierover met een korreltje zout genomen moeten worden.  Alhoewel de kerkhistoricus L. Knappert, die wat dat betreft boven verdenking verheven is, een verhaal meedeelt over Daniël Heinsius, die een twijfelachtige reputatie had op dit gebied en eens op een nacht “bestoven” naar huis strompelde. Hij was hierin een kind van een tijd, waarin dronkenschap maar al te gemakkelijk vergoeilijkt werd.

Schilders als Jan Steen en Pieter de Hooch, vereeuwigden het nederlandse volksleven via hun Schilderijen en die laten ook wel zien dat de nederlanders niet vies waren van een goede neut op zijn tijd.

Het uitbundige huishouden van Jan Steen geeft aardig weer wat de portugezen ook zagen als ze bij de nederlanders op bezoek kwamen en wat hen daarbij nog het meeste stoorde is dat de vrouwen ook niet vies waren van een glas goede wijn.

Ook Graaf Maurits van Nassau liet de wijn rijkelijk vloeien tijdens zijn recepties en en banketten. De portugees Manual Calado (de zwijger) (1584-1654), die een regelmatig bezoeker was van het paleis van Maurits, vertelde dat het drinken een ordinaire gewoonte was van de holanders. Hij stond er versteld van met welk gemak de mannen en zelfs ook de vrouwen, kroezen met bier en flessen met wijn opdronken.

Met name het drankgebruik van de vrouwen schokte de portugezen. De nederlandse vrouw had een actieve rol buitenshuis, nam deel aan de feesten op straat, en bezocht ook de  de taveerne en dronk daar samen met de mannen.  En dat terwijl de portugese dames in huis moesten blijven en afgezonderd werden van het pubieke leven.

Toen Maurits van Nassau eens een banket organiseerde en voor die gelegenheid ook enkele portugese dames uitnodigde, kreeg hij direct te horen dat het niet gebruikelijk was, nog de gewoonte van de portugezen dat de vrouwen met de mannen samen aten; de vrouwen aten alleen met hun echtgenoten en ze aten afzonderlijk en waren er niet bij als er gasten aan tafel waren.   Het is begrijpelijk dat dat verrassend was voor de nederlanders, die leefden volgens de normen van het huishouden van Jan Steen.

Toen Maurits van Nassau in 1640 een banket organiseerde ter ere van de acclamatie van D. João IV van Portugal, toen waren er op zijn landgoed de mooiste vrouwen van Pernambuco aanwezig; nederlandse, franse en engelse dames dronken gelijk op met de mannen of zelfs nog meer dan de mannen en dat werd vergoelilijkt met de opmerking  dat dat de gewoonte was in hun land van herkomst.

Manuel Calado (de zwijger) , die kennelijk toch niet zo zwijgzaam was als zijn naam doet vermoeden, verhaalt ook van een begrafenis ceremonie , waarbij João Ernesto, de broer van Maurits, die op zee gestorven was en in Recife begraven werd. Manuel Calado stond versteld van het gebrek aan stijl bij de begrafenis, waar muziek ontbrak, evenals de gebeden en de tranen; maar daarentegen was er een grote hoeveelheid voedsel en drank aanwezig wat in die tijd de gewoonte was op een hollandse begrafenis. Tussen de vele toosten en lofredes werden er vele glazen met franse en spaanse wijn geledigd en daarnaast was er ook een rijke overvloed aan bier en aguardente .

Het is te begrijpen dat de calvinistische predikanten deze praktijken probeerden in te dammen. Met name ook omdat het een funeste invloed had op hun zendingswerk temidden van de indianen. Zij klaagden erover dat de indianen ook de neiging hadden tot dronkenschap. Wanneer zij de beschikking kregen tot drank, dan hadden zij verschillende dagen groot feest en dan dansten en neuriënden ze de hele tijd, totdat ze uiteindelijk geveld werden door de drank of door geweld.

De dominees drongen er op aan bij de Heren vande west-Indische Compagnie dat ze slechts eerbare mannen zouden sturen,  die dienst konden doen als schoolmeesters; het moesten mannen zijn die niet aan de drank verslaafd waren, aangezien ze hun handen al vol hadden aan de indianen daaraan verslaafd waren.

Maar er werd niet naar hen geluisterd. Zelfs de Hoge Raad van Recife had de gewoonte om regelmatig “geschenken” in de vorm aguardente aan de Indianen te geven met alle gevolgen van dien. Eén van die gevolgen was dat de nederlandse predikanten het in 1644 het  wel welletjes vonden en stopten met het zendingswerk onder de Indianen.  Dat waren dan die Hollanders, die stijfkoppige hollanders….

Met dank aan João Azevedo Fernandes, die hierover een artikel schreef in Revista de História da Biblioteca Nacional (Ano 8, nº 89, Fevereiro 2013) onder de titel “Bebem, sim, e vão conquistando”.